واکسیناسیون کرونا؛ زندگی به حالت سابق برمی گردد؟ - کد الکترونیک

مارگارت کینان نود ساله، اولین بریتانیایی که واکسن کرونای فایزر را در برنامه واکسیناسیون سراسری دریافت کرد

در حالی که واکسیناسیون کرونا در بعضی از کشور ها مانند بریتانیا شروع شده یا بزودی شروع می شود بسیاری از ما بی صبرانه منتظریم این واکسن زندگی ما را به دوران پیش از کرونا بازگرداند. اما بسیاری دانشمندان می گویند واکسن به این معنی نیست که بزودی می توانیم ماسک هایمان را دور بیندازیم.

اینجا شرح می دهیم که واکسن چگونه باعث مصونیت می شود و برای اینکه فاصله گذاری اجتماعی را کنار بگذاریم باید چند نفر واکسن زده باشند.

واکسن چگونه باعث مصونیت جامعه می شود؟

واکسن را بسیاری یکی از عظیمترین دستاورد های پزشکی دوران معاصر می دانند. به گفته سازمان بهداشت دنیای واکسن هر سال مانع مرگ بین دو تا سه میلیون نفر از بیست بیماری خطرناک می شود. بیماری های عفونی بچه ها بسیار کمتر از حتی یک نسل پیش هستند و روزبروز نادرتر می شوند. آبله که جان صد ها میلیون نفر را گرفت کاملا ریشه کن شده است.

این موفقیت در طی چند دهه حاصل شده، ولی بسیاری از ما انتظار داریم واکسن کرونا در زمانی بسیار کوتاه تر نتیجه مشابهی داشته باشد و اخبار واکسن هایی که بیش از نود درصد کارایی دارند، یعنی از هر ده نفر در 9 نفر مصونیت ایجاد می نمایند، باعث شده بسیاری آماده وداع با ماسک و فاصله اجتماعی شده باشند.

در بعضی کشور ها از جمله آمریکا و بریتانیا برای واکسن های کرونا بسرعت مجوز اضطراری صادر شده و دولت ها آماده واکسیناسیون سراسری می شوند و گفته شده زندگی از بهار به روال عادی برمی شود.

اما بسیاری دانشمندان و کارشناسان بهداشت عمومی می گویند اوایل واکسن کافی موجود نیست و با اینکه واکسن بعضی افراد بسیار آسیب پذیر و کادر بهداشت و درمان را از کرونا مصون می نماید بعید است که بسرعت ما را به روزگار پیش از آن برگرداند.

به گفته تدروس گِبِرسه یوس رئیس سازمان بهداشت دنیای، واکسن یکی از ابزار های ما برای کنترل شیوع کروناست نه جایگزین روش های دیگر و بتن هایی نمی تواند به این همه گیری دنیای خاتمه دهد.

تفاوت خوش بینی بعضی سیاست مداران و مردم با احتیاط بسیاری از دانشمندان و کارشناسان تا حدی به این دلیل است که برایمان روشن نیست فراوری انبوه واکسن و واکسیناسیون گسترده چقدر کار سختی است.

بسیاری از ما متوجه نیستیم پیشگیری از بیماری های واگیر، بیماری هایی که از فردی به فرد دیگر سرایت می نمایند، نیازمند واکسینه کردن تعداد بسیاری زیادی از مردم است. مسئله فقط کارایی واکسن در مصون کردن شخص من نیست بلکه باید کسانی که در دور بر من زندگی می نمایند و جامعه ای که من در آن زندگی می کنم هم مصون شده باشند.

مشکل من و شما و جامعه مان این است که هیچ واکسنی مصونیت صد در صد نمی دهد. یکی از موثرترین واکسن ها واکسن سرخک است که بین 95 تا 98 درصد افراد زا ایمن می نماید.

واکسن هایی که اخیرا نتایج اولیه آزمایششان روی انسان اعلام شده مثل واکسن های ساخت شرکت های فایزر/بایواِن تک و شرکت مُدرنا، بیش از نود درصد افراد را مصون می نمایند، اما ما نمی دانیم آیا با گذشت زمان این درصد کاهش پیدا می نماید یا کارایی واکسن در جامعه از آزمایش انسانی کمتر است یا نه.

هیچ برنامه واکسیناسیون سراسری حتی اگر تمام افراد جامعه واکسینه شوند، همه را ایمن نمی نماید و آن ها که با واکسن مصون نمی شوند معمولا آسیب پذیرترین افراد جامعه هستند. ما می دانیم که سالمندان پاسخ ایمنی ضعیف تری به واکسن نشان می دهند هرچند که بعضی واکسن های کرونا در سالمندان نتایج امیدوارنماینده ای داشته اند.

علاوه بر این محتمل است بعضی افراد جامعه را به دلایل مختلف اصلا نتوان واکسینه کرد مثل آن ها که درمان سرطان می شوند. این یعنی جمعیت قابل توجهی در اطراف ما که ممکن است نزدیکان و دوستانمان باشند در خطر کرونا باقی می مانند.

اما راهی برای محافظت غیرمستقیم از این افراد وجود دارد و آن هم این است که از واکسیناسیون وسیع استفاده کنیم.

اگر تعداد قابل توجهی از افراد جامعه واکسینه شوند اتفاق مهمی می افتد. به عبارت دیگر موانع ناپیدایی ایجاد می شوند که زنجیره سرایت ویروس را مختل می نمایند و به این ترتیب افراد آسیب پذیر از تماس با ویروس در امان می مانند. این همان چیزی است که به آن ایمنی جمعی یا گله ای می گویند.

برای رسیدن به ایمنی جمعی چند نفر باید واکسینه شوند؟

چیزی که فعلا نمی دانیم این است که واکسن های کنونی کرونا چقدر مانع ابتلا می شوند یا چقدر مانع سرایت ویروس می شوند. دانستن جواب این سوال ها در مشخص اینکه چه درصدی از جمعیت باید برای ایجاد ایمنی جمعی واکسینه شوند حیاتی است.

برای روشن شدن جواب این سوال ها احتمالا باید مدتی صبر کنیم، ولی دانشمندانی که واکسن فایزر/بایواِ ن تک را ساخته اند می گویند این امید هست گه یکی از واکسن های موجود بتواند احتمال سرایت را کاهش دهد.

اما حتی اگر فرض کنیم این واکسن ها سرایت ویروس را کاهش دهند برای اینکه واکسیناسیون باعث محافظت افراد آسیب پذیر شود باید جمعیت عظیمی را واکسینه کنیم. پروفسور دیوید سُلزبری مدیر سابق بخش واکسیناسیون وزارت بهداشت بریتانیا می گوید حتی اگر جمعیت عظیمی را با یک واکسن موثر واکسینه کنیم باز هم افرادی زیادی در خطر ابتلا به کرونا قرار دارند.

چرا با واکسیناسیون تعداد قابل توجهی از افراد جامعه باز هم جمعیت زیادی در خطر کرونا باقی می مانند؟

دانشمندان به همین دلیل می گویند تا زمانی که آنقدر واکسن داشته باشیم که جمعیت بسیار عظیمی را واکسینه کنیم، نه فقط افراد آسیب پذیر را، فاصله گذاری اجتماعی به خاتمه نخواهد رسید. پروفسور سُلزبری می گوید: اگر فقط افراد آسیب پذیر را ایمن کنید آمار مرگ بر اثر کرونا را کاهش می دهید و فشار بیمارستان ها را کم می کنید، اما سرایت بیماری متوقف نمی شود.

افرادی که واکسینه نشده اند ویروس را به هم منتقل می نمایند و بعد به افراد آسیب پذیری که واکسن نزده اند یا افرادی که واکسن زده اند، اما ایمنی کافی پیدا ننموده اند. به عبارت دیگر برای پیشگیری از اینکه افراد آسیب پذیر در بین دوستان و خانواده مان از این طریق مبتلا نشوند باید درصد عظیمی از افراد جامعه در تمام گروه های سنی در تمام مناطق کشور واکسن زده باشند.

در دنیای به هم پیوسته و مرتبط امروز که مردم و کالا در بین مرز ها در ترددند این یعنی چنین شرایطی باید در تمام کشور های دنیا ایجاد شده باشد. پروفسور سُلزبری می گوید: به همین دلیل همه گیری کرونا مسئله ملی نیست و دنیای است. باید جلوی ویروس را همه جا گرفت، تا آن موقع هیچ جایی در امان نیست.

فعلا برنامه دنیای این است که با اولین واکسن هایی که فراوری می شوند، ابتدا آسیب پذیرترین افراد و همچنین کارکنان بهداشت و درمان را در هر کشوری واکسینه نمایند. البته بعضی کشور ها مثل آمریکا و بریتانیا گفته اند وقتی واکسن کافی داشته باشند واکسیناسیون را به افراد آسیب پذیر محدود نخواهند کرد.

به گفته مدیر نظام بهداشت و درمان ملی بریتانیا حداقل تا آوریل (نیمه فروردین) طول می کشد که تمام افراد آسیب پذیر در این کشور واکسینه شوند هرچند هدف دولت این است تا می شود افراد بالای 16 سال بیشتری را واکسینه کند.

سارمان بهداشت دنیای تخمین می زند برای اینکه رنجیره انتقال ویروس کرونا قطع و ایمنی جمعی ایجاد شود و همه جا و همه کس ایمن اعلام شوند باید 65 تا 70 درصد مردم دنیا واکسینه شده باشند. پروفسور عذرا غنی همه گیرشناس دانشگاه امپریال کالج لندن که متخصص مدل سازی آماری بیماری های عفونی است عقیده دارد برای اطمنیان خاطر باید هفتاد درصد جمعیت واکسینه شوند.

او بر این باور است که رسیدن به این حد از مصونیت زندگی را به دوران ماقبل کرونا برخواهد گرداند، اما حتی بدون درنظر دریافت موانع پیش بینی نشده، این کاری سخت است: واکسیناسیون به همه گیری خاتمه می دهد، مسئله این است که کی چنین اتفاقی می افتد، این سخت ترین پیش بینی است، چون واکسیناسیون وسیع چالش عظیمی است.

چطور می توان به میلیارد ها نفر واکسن زد؟

واکسینه کردن اکثریت جمعیت 68 میلیون نفری بریتانیا خود کاری عظیم است چه رسد به واکسینه کردن بیشتر 8/7میلیارد انسانی که در کره زمین زندگی می نمایند. هیچ واکسیناسیونی پیش از این در چنین ابعادی انجام نشده است.

واکسن و ملزومات آن مثل شیشه های حاوی واکسن (ویال) باید به تعداد میلیاردی فراوری شوند و این ظرفیت فراوری تامدتی وجود نخواهد داشت. بعلاوه واکسن باید از کارخانه به دورافتاده ترین و صعب العبورترین نقاط دنیا حمل شود.

بعضی از این واکسن ها در این جهت باید در سرمای زیاد نگهداری شوند مثل واکسن فایزر که باید در سرمای منفی 70 درجه سانتی گراد نگهداری شود. بریتانیا اولین کشور دنیا است که به واکسن فایزر مجوز اضطراری داده و کار ایجاد شبکه وسیع مراکز تزریق واکسن را شروع نموده است.

اما چالش های عظیم تری هم وجود دارند.

شرکت عظیم پستی دی اِچ اِل آلمان هشدار داده که در آخرین کیلومترها پیش از تحویل واکسن به مراکز واکسیناسیون در بسیاری از نقاط آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی، سردخانه کافی و انبار مناسب وجود ندارد و این عظیمترین چالش در تحویل واکسن در ابعاد بسیار عظیم است.

متقاعد کردن مردم

جز این ها مانع دیگری هم برای واکسینه کردن افراد در ابعادی که باعث محافظت افراد آسیب پذیر بشود وجود دارد. مسئولان بهداشتی باید بر موج رو به گسترش اکراه از واکسن نیز فائق آیند، پدیده ای که سازمان بهداشت دنیای یکی از ده خطر اصلی می داند که سلامت مردم دنیا را تهدید می نماید.

گزارش چند نهاد علمی و پژوهشی و همچنین نظرسنجی اخیر در بریتانیا نشان می دهند حدود 36 درصد مردم یا مطمئن نیستند یا خیلی بعید است حاضر شوند واکسن بزنند. اکراه از زدن واکسن و افزایش اطلاعات نادرستی که جنبش به اصطلاح ضدواکسن پخش می نماید ممکن است سبب شود واکسیناسیون کافی برای ایجاد ایمنی جمعی در بسیاری از کشور های دنیا انجام نشود.

پروفسور غنی می گوید برای واکسیناسیون گسترده در بریتانیا، کافی نیست کسانی که واکسن می زنند اطمینان خاطر داشته باشند بلکه لازم است کسانی هم که کمی نگرانند واکسن کرونا خیلی سریع ساخته شده خیالشان راحت باشد:

متقاعد کردن مردم به اینکه برای تزریق واکسن بموقع مراجعه نمایند ممکن است ما را به ایمنی جمعی برساند، البته با سرعتی کمتر.

بالاخره واکسن ما را به زندگی عادی برمی گرداند یا نه؟

با وجود موانع علمی و عملی برای رساندن واکسن مناسب به مردم بریتانیا و دنیا خبر خوب این است که به نظر می رسد نسل اول واکسن های کرونا تاثیر قابل ملاحظه ای در مقابله با این همه گیری دنیای داشته باشند. مثلا فایزر می گوید کارایی واکسنش در افراد بالای 65 سال 94 درصد بوده است.

در کوتاه مدت واکسن از بیماری شدید و مرگ آسیب پذیرترین افراد جامعه بخصوص سالمندانِ مبتلا به بیماری های مزمن و کسانی که در خط اول ارائه خدمات بهداشتی و درمانی هستند جلوگیری می نماید.

خبر بد، اما اینکه ماه ها یا شاید هم سال ها طول می کشد تا مردم دنیا به تعدادی واکسینه شوند که دنیا به هم پیوسته ما از خطر کرونا مصون شود و زندگی به شکل سابق برشود..

اینکه واکسن تا عید پاک یا تا خاتمه تعطیلات نوروز اوضاع را به روزگار پیش از کرونا برمی گرداند انتظاری غیرواقع بینانه است و به گفته پروفسور سُلزبری بدون قطع زنجیره سرایت نامحتمل است. او می گوید حتی در کشور هایی با زیرساخت مناسب و تجربه واکسیناسیون سراسری مثل بریتانیا، بسختی می توان به افراد کافی برای واکسیناسیون دسترسی پیدا کرد که زنجیره انتقال قطع شود.

او می گوید با اینکه سال آینده چشم انداز برای گروه های آسیب پذیر بی تردید روشن تر می شود، اما احتمالا بقیه ما باید تا مدتی همچنان احتیاط های بهداشتی را رعایت کنیم. پروفسور غنی هم موافق است و تخمین می زند احتمال دو سال دیگر طول می کشد تا تمام دنیا به شرایط عادی برشود، اما احتمالا این زمان برای کشور های ثروتمندتر کوتاه تر است

او هشدار می دهد که واکسن خاتمه به همه گیری خاتمه می دهد، اما ما را از شر ویروس خلاص نمی نماید. ما باید مثل دیگر بیماری های عفونی همچنان واکسیناسیون کرونا را ادامه دهیم. با اینکه در نبرد با کرونا طلیعه دوران واکسن فرا رسیده، اما احتمالا در سال آینده و شاید هم بعد از آن باید همچنان بجز زدن واکسن ضوابط بهداشتی را رعایت کنیم.