بیماری آدیسون یا نارسایی غدد فوق کلیوی چیست؟ - کد الکترونیک

بیماری آدیسون نوعی اختلال است که در اثر ترشح مقدار ناکافی از هورمون هایی که باید توسط غدد فوق کلیوی تولید شود، بروز پیدا می کند. در این بیماری که تحت عنوان نارسایی آدرنال نیز شناخته می شود، غدد فوق کلیوی مقدار بسیار کمی از هورمون های کورتیزول و آلدوسترون را تولید می کنند؛ این بیماری می تواند در تمام رده های سنی و هر دو جنسیت مرد و زن مشاهده شده و یکی از عوامل تهدید کننده زندگی باشد.

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست موضوعی زیر، به موضوع دلخواه خود برسید.

1. علائم بیماری آدیسون

2. علت آدیسون

3. راه های تشخیص

4. راه های درمان آدیسون

علائم بیماری آدیسون چیست؟

علائم این بیماری معمولا به آرامی رشد می کنند (اغلب طی چند ماه) و می تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس خستگی شدید
• کاهش وزن و اشتها
• تیره شدن پوست (هیپرپیگمانتیسم)
• فشار خون پایین و حتی ابتلا به کم خونی
• اشتیاق به مصرف نمک بیشتر
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
• حالت تهوع، اسهال یا استفراغ
• درد شکم
• درد عضلانی یا مفصلی
• تحریک پذیری (زود رنجی و کج خلقی)
• افسردگی
• ریزش مو یا اختلال عملکرد جنسی در زنان

نارسایی حاد: گاهی اوقات علائم این بیماری ممکن است بطور ناگهانی بروز کرده و خود را نشان دهد؛ در این شرایط علائم آدیسون به شرح زیر است:

• احساس درد در کمر، شکم یا پاها
• اسهال و استفراغ شدید که منجر به کم آبی بدن می شود
• افت ناگهانی فشار خون
• از دست دادن هوشیاری
• مشاهده پتاسیم بالا (هیپوکالمی) و سدیم کم (هیپوناترمی) در بدن

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از نشانه ها و علائم آدیسون را داشتید سریعا به پزشک خود مراجعه کنید؛ پزشک می تواند با بررسی شرایط شما تشخیص دهد که آیا این علائم در اثر بیماری آدیسون در شما بروز پیدا کرده یا اینکه مربوط به شرایط و بیماری دیگری است.

علت بروز بیماری آدیسون چیست؟

این بیماری زمانی رخ می دهد که بر اثر آسیب غدد فوق کلیوی در بدن شما، مقدار بسیار کمی از هورمون های کورتیزول و آلدوسترون ترشح شوند. همانگونه که از نام این غدد پیداست، غدد فوق کلیوی به عنوان به عنوان بخشی از سیستم غدد درون ریز، در بالای کلیه ها قرار گرفته اند. این غدد به تولید هورمون هایی مشغولند که دستورالعمل اجرایی تقریبا هر عضو و بافتی از بدن شما از آنجا صادر می شود.

غده فوق کلیه از دو بخش تشکیل شده است: غده داخلی (مدولا) که هورمون هایی نظیر آدرنالین را ترشح می کند و لایه بیرونی (قشر مغزی) که گروهی از هورمون ها به نام کورتیکواستروئیدها در آنجا ترشح می شود که شامل گلوکوکورتیکوئیدها، مواد معدنی کورتیکوئیدها و هورمون های جنسی مردانه (آندروژن ها) هستند.

1. نارسایی اولیه آدرنال

بیماری آدیسون زمانی رخ می دهد که لایه بیرونی غدد فوق کلیوی (قشر مغزی) آسیب ببیند و هورمون هایش را به مقدار کافی تولید نکند. تحت این شرایط پزشکان نارسایی اولیه آدرنال را گزارش می کنند.

عدم توانایی غده های غده فوق کلیه برای تولید هورمون های مترشحه، بیشتر به علت حمله بدن به خود (بیماری های خود ایمنی) پیش می آید. به دلایلی ناشناخته، سیستم ایمنی بدن شما قشر آدرنال را به عنوان موجودی خارجی شناسایی کرده و با حمله به آن، باعث نابودی آن می شود.

علل دیگر نارسایی غده فوق کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بیماری سل
• سایر عفونت های غده فوق کلیه
• گسترش سرطان به غدد فوق کلیه
• خونریزی به غدد فوق کلیه که ممکن است به عنوان بحران آدرنال بدون علائم قبلی باشد.

2. نارسایی ثانویه آدرنال

یکی دیگر از علل نارسایی آدرنال، وجود مشکل در غده هیپوفیز است. غده هیپوفیز هورمونی به نام آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) ایجاد می کند که قشر آدرنال را برای تولید هورمون هایش تحریک می کند. تولید ناکافی ACTH در غده هیپوفیز می تواند به تولید ناکافی هورمون هایی منجر شود که معمولا باید توسط غده های فوقانی کلیه شما تولید شوند، حتی اگر غده فوق کلیه آسیب دیده نباشد. پزشکان این شرایط را به نارسایی ثانویه آدرنال تشبیه می کنند.

یکی دیگر از علل شایع نارسایی ثانویه آدرنال شرایطی است که طی آن افرادی که کورتیکواستروئیدها را برای درمان بیماری های مزمن مانند آسم یا آرتریت مصرف می کنند به طور ناگهانی مصرف کورتیکواستروئیدها را متوقف کنند.

در صورت عدم درمان بیماری آدیسون، این اختلال می تواند منجر به تنش های جسمی همانند آسیب، عفونت و یا بیماری های دیگر شود.

راه های تشخیص بیماری آدیسون

پزشک شما در ابتدا در مورد تاریخچه پزشکی و سلامت شما با شما صحبت خواهد کرد. اگر پزشک تشخیص دهد که احتمال ابتلا به بیماری آدیسون در شما وجود دارد، ممکن است برخی از تست های زیر را برای شما در نظر بگیرد:

آزمایش خون. اندازه گیری سطح سدیم، پتاسیم، کورتیزول و ACTH در خون شما به پزشک نشان می دهد که آیا نارسایی آدرنال باعث بروز علائم و نشانه های موجود در شما شده اند یا خیر. همچنین آزمایش خون می تواند آنتی بادی هایی را که با بیماری خود ایمنی آدیسون همراه است، اندازه گیری کند.

تست تحریک ACTH. این آزمایش شامل اندازه گیری سطح کورتیزول در خون شما، قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی است. ACTH غلظت آدرنال خود را برای تولید کورتیزول سیگنال می کند. اگر غده فوقانی شما آسیب دیده باشد، آزمون تحریک ACTH نشان می دهد که خروجی کورتیزول شما در پاسخ به ACTH مصنوعی محدود یا موجود نیست.

تست هیپوگلیسمی ناشی از انسولین. اگر بیماری هیپوفیز علت احتمالی کمبود بیش از حد آدرنال باشد (نارسایی آدرنال ثانویه) پزشکان این آزمایش را پیشنهاد می کنند. این آزمایش شامل بررسی میزان قند خون و سطح کورتیزول در فواصل مختلف پس از تزریق انسولین است. در افراد سالم، سطح گلوکز کاهش و سطح کورتیزول افزایش می یابد.

تصویربرداری. پزشک شما ممکن است با اسکن کامپیوتری توموگرافی (CT) از شکم شما، برای اندازه گیری غده های آدرنال و سایر ناهنجاری هایی را که ممکن است علت نارسایی آدرنال در وجود شما باشند، استفاده نماید. علاوه بر این در صورتی که نارسایی آدرنال ثانویه تشخیص داده شود، انجام MRI از غده هیپوفیز نیز ممکن است برای شما تجویز شود.

راه های درمان بیماری آدیسون

تمام راه های درمان برای بیماری آدیسون شامل جایگزینی هورمون برای اصلاح سطوح هورمون های استروئیدئی است که باید بطور طبیعی در بدن شما تولید شود ولی به دلیل این بیماری این فرایند متوقف شده است. برخی از گزینه های درمان عبارتند از:

کورتیکواستروئیدهای خوراکی. هیدروکورتیزون (Cortef)، پردنیزون یا استات کورتیزون ممکن است برای جایگزینی کورتیزول استفاده شود. پزشک شما ممکن است fludrocortisone را برای جایگزینی آلدوسترون تجویز کند.

تزریق کورتیکواستروئید. اگر در اثر مصرف خوراکی داروها دچار استفراغ شده اید و نمی توانید مصرف داروهای خوراکی را ادامه دهید، ممکن است از طریق تزریق درمان شما دنبال شود.

زمانی که در شرایط آب و هوایی بسیار گرمی قرار دارید و یا از ناراحتی های دستگاه گوارش مانند اسهال رنج می برید، مصرف مقدار بیشتری از سدیم برای شما توصیه می شود. همچنین اگر در معرض یک شرایط استرس زا هستید، مانند یک عمل، یک عفونت یا یک بیماری جزئی، دکتر شما توصیه می کند دوز موقت هومرومون مصرفی خود را افزایش دهید.

بحران آدیسونیس

بحران آدیسون، شرایطی اضطراری و تهدید کننده زندگی است که منجر به فشار خون پایین، سطح پایین قند خون و سطح بالای پتاسیم می شود. این شرایط نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد و درمان آن معمولا شامل تزریق داخل وریدی هیدروکورتیزون، محلول سالین و شکر (دکستروز) است.

برگرفته از: mayoclinic